ULICAMI NIKISZOWCA I GISZOWCA

Trasa polecana dla osób z niepełnosprawnościami.

Szczegóły szlaku 

Trudność: łatwa, wymagany asystent

Długość: 5 km ( w jedną stronę)

Czas: 2:15 h + powrót 2:15 h

Opis szlaku 

GISZOWIEC I NIKISZOWIEC TO DZIELNICE KATOWIC, UNIKATOWE NA SKALĘ EUROPEJSKĄ OSIEDLA ROBOTNICZE, POWSTAŁE PONAD STO LAT TEMU. Spacer po nich to obowiązkowa pozycja na turystycznej mapie stolicy województwa śląskiego.

Przebieg szlaku 

NIKISZOWIEC

Zwiedzanie rozpoczynamy od Nikiszowca, osiedla znajdującego się na Szlaku Zabytków Techniki, od 2011 r. uznanego za Pomnik Historii. Nazwę swą zawdzięcza zbudowanemu tutaj na początku XX w. szybowi kopalnianemu „Nickischschacht” (dziś funkcjonującemu pod nazwą „Poniatowski”). Szyb należał do kopalni „Giesche” (później KWK Wieczorek). Osiedle to zaprojektowali niemieccy architekci Georg i Emil Zillmann. Powstawało ono w latach 1908-1915 i w drugiej fazie w latach 1920-1924. Projekt zawierał wybudowanie osiedla posiadającego pełną infrastrukturę: kamienice mieszkalne, kościół, szkoły, drogi, sklepy, szpital, pralnię z maglem, kanalizację.
Pierwszy punkt naszego zwiedzania to GALERIA SZYB WILSON. Galeria została otwarta w 2001 r. w zrewitalizowanym budynku cechowni i łaźni szybów Wilson kopalni Wieczorek. Galeria Szyb Wilson jest największą polską prywatną galerią sztuki, promującą młodych, odważnych artystów malarzy, grafików, fotografików, performerów.

Nikiszowiec, fot. T. Renk, www.slaskietravel

SAM/BUS parkujemy przy Galerii Szyb Wilson (wjazd od ul. Oswobodzenia). Wstęp do Galerii jest bezpłatny. Wejście to kilkanaście schodów bez podjazdu, ale gospodarze obiektu gwarantują pomoc osobom niepełnosprawnym w dostaniu się na teren Galerii i w poruszaniu się po obiekcie. Potrzebny jest jednak wcześniejszy kontakt. Ekspozycje wewnątrz obiektu są w pełni dostępne dla osób na wózkach. Z Galerii idziemy w kierunku ul. Szopienickiej, skręcamy w lewo i po 800 m skręcamy w lewo w ul. Nałkowskiej. Dochodzimy do skrzyżowania z ul. Rymarską (150 m). Po lewej lodowisko „Jantor”. Halę sportową z lodowiskiem wybudowano w roku 1963 dla klubu GKS Naprzód Janów (obiekt dostępny dla osób na wózkach). Skręcamy w prawo w ul. Rymarską. Jesteśmy na osiedlu NIKISZOWIEC. W skład kompleksu wchodzi 9 trzykondygnacyjnych kwartałów mieszkalnych z czerwonej cegły, tworzących czworoboki z wewnętrznymi dziedzińcami. W familoku przy ul. Rymarskiej 4, w budynku dawnej pralni i magla, obecnie znajduje się FILIA MUZEUM HISTORII KATOWIC. W wyposażeniu Muzeum znajdują się zbiory Działu Etnologii Miasta. Przy głównym wejściu od ul. Rymarskiej są trzy stopnie, w pokonaniu ich mogą pomóc pracownicy, można je również ominąć korzystając z tylnego wejścia od strony podwórka (wejście przez bramę na lewo od głównego wejścia). W Muzeum do dyspozycji osób z dysfunkcją ruchu jest winda oraz toaleta. Ul. Rymarską dochodzimy do centralnego Pl. Wyzwolenia. Dominującą budowlą jest neobarokowy KOŚCIÓŁ ŚW. ANNY, zbudowany w latach 1914-1927. Wygodne, płaskie wejście na teren świątyni znajduje się od strony Pl. Wyzwolenia. Aby wejść do kościoła trzeba pokonać trzy schody, na których ułożone są szyny (wjazd możliwy przy pomocy asystenta). We wnętrzu imponujący neobarokowy żyrandol z brązu, zaprojektowany przez Zillmannów. Chlubą kościoła są 75-głosowe organy z 1927 r. Z Pl. Wyzwolenia wychodzimy ul. Janowską, po 250 m jesteśmy na ul. Szopienickiej. Skręcamy w lewo, po 500 m po lewej widzimy dwa wagoniki KOLEJKI WĄSKOTOROWEJ, która w latach 1900-1985 obsługiwała transport towarowy pomiędzy Szopienicami a Giszowcem, prowadząc również darmowe przewozy pasażerskie. Za wagonikami zabytkowe zabudowania szybu „Pułaski”. Wędrujemy do Giszowca. Po 2,2 km dochodzimy do skrzyżowania ul. Szopienickiej z ul. Mysłowicką. Za skrzyżowaniem po prawej domki osiedla Giszowiec.

Nikiszowiec, fot. UM Katowice

GISZOWIEC

Giszowiec to osiedle mieszkaniowe, stanowiące koncepcję urbanistyczną MIASTA-OGRODU z centralnym placem (Plac pod Lipami). Zostało ono wybudowane przez koncern Georg von Giesches Erben („Spadkobiercy Georga Giesche”) dla pracujących w kopalni Giesche oraz hutach cynku i ołowiu w Szopienicach i Roździeniu. Około 600 rodzin zamieszkało w trzystu dwurodzinnych domach w stylu wiejskim. Pomimo zastosowania zbliżonego typu architektury, powstało aż kilkadziesiąt projektów domów, dzięki czemu osiedla nie można określić mianem monotonnego. Każdemu domowi przysługiwał ogródek. Domy urzędnicze były jednorodzinne i zajęli je nauczyciele, sztygarzy, lekarze, nadleśniczy oraz dyrektor kopalni. Dodatkowo w Giszowcu powstały budynki użyteczności publicznej służące kolonii. Od ww. skrzyżowania idziemy ulicami Młodzieżową i Gościnną. Przy skrzyżowaniu ul. Gościnnej z Radosną po prawej restauracja „Fest Jodło” i hala sportowa. To dawny budynek pralni, magla i łaźni. Restauracja „Fest Jodło” jest w pełni dostępna dla osób na wózkach, toalety dostosowane dla osób z niepełnosprawnościami. Kontynuujemy wędrówkę ul. Gościnną. Po prawej Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy. Po lewej stronie stylowy budynek cukierni. Dochodzimy do centralnego miejsca w zabytkowym Giszowcu: PLACU POD LIPAMI. Pod nr 3–3a mieści się IZBA ŚLĄSKA (zwana również Gawlikówką) − muzeum prezentujące eksponaty związane z kulturą i sztuką Górnego Śląska oraz obrazy i pamiątki po malarzu Ewaldzie Gawliku. Ekspozycje na piętrze nie są dostępne dla wózkowiczów. Pod nr 1 najbardziej efektowny budynek na terenie Giszowca – DAWNY BUDYNEK GOSPODY, a obecnie restauracja „Dworek pod Lipami”. Wszystkie sale dawnej gospody dostępne dla osób na wózkach. Budynki Izby Śląskiej i dawnej gospody zostały zaprojektowane przez Jerzego i Emila Zillmannów i wybudowane na początku XX w.

Giszowiec, fot. T. Renk, www.slaskietravel

Zaraz obok ośrodka rehabilitacyjnego, po prawej stronie, przy wejściu na Plac Pod Lipami, znajduje się budynek dawnego nadleśnictwa (dzisiaj przedszkole). Ten największy budynek starego osiedla zajmował nadleśniczy, który był równocześnie zarządcą całej kolonii. Wieża z zegarem umieszczona na szczycie dachu miała podkreślać specjalny status budynku. Po przeciwnej stronie Placu Pod Lipami pod nr 5 stoją trzy stare budynki szkolne, obecnie centrum biurowo-konferencyjne. Po przeciwnej stronie gospody w zachodniej części Placu Pod Lipami – pod nr 7 – znajdują się stare, ponad stumetrowej długości zabudowania dawnych sklepów i punktów usługowych, tzw. Konzumów, które nadal pełnią podobne funkcje. Z placu wychodzimy ul. Batalionów Chłopskich, po 200 m skręcamy w prawo w ul. Radosną. Pod prawej stronie, pod nr 6, mieści się DAWNA REMIZA STRAŻACKA I WIĘZIENIE, obecnie dom mieszkalny, a kilkadziesiąt metrów dalej po lewej stronie, pod nr 35, DAWNA KANTYNA, a obecnie restauracja „Pod Kasztanami” (dostępna dla osób z niepełnosprawnością ruchową). Do tego miejsca pokonaliśmy trasę 5 km. Wracamy tą samą trasą lub stąd możemy wrócić autobusem komunikacji miejskiej nr 30 do Nikiszowca Szyb Wilson, gdzie zaparkowany został samochód os. BUS może podjechać na parking przy skrzyżowaniu ul. Batalionów Chłopskich z ul. Radosną.

Giszowiec, fot. D. Berłowski, www.roweremposlasku.pl