Aktywność ruchowa, w tym różnorakie formy krajoznawstwa i turystyki, mają duże znaczenie w rehabilitacji i integracji osób z niepełnosprawnościami. Turystyka może stanowić uzupełnienie rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej. Zmusza do pokonywania różnych przeszkód w terenie, wyrabia samodzielność i czyni osobę niepełnosprawną bardziej otwartą na kontakty ze światem zewnętrznym.
W górach jest wszystko co kocham – pisał kiedyś poeta Jerzy Harasymowicz. Miłość do gór podziela także wiele osób z niepełnosprawnością. Jak się okazuje, jest to miłość bardzo truna i wymagająca. Ale jakże piękna! Zawsze jednak priorytetem powinno być bezpieczeństwo oraz eliminowanie zagrożeń i barier na szlakach górskich i każdych innych. Należy z góry przyjąć, że NIE KAŻDY SZLAK TURYSTYCZNY GÓRSKI JEST DOSTĘPNY DLA WÓZKOWICZA. Dla tej grupy turystów już samo wejście do lasu lub na szlak turystyczny może być sporym problemem – barierą nie do pokonania może być leśny szlaban, nad którym trzeba przenieść wózek i poruszającą się nim osobę. Dotarcie do większości górskich schronisk turystycznych jest dla wózkowicza osiągalne – wiele dróg w górach ma utwardzoną nawierzchnię, umożliwiającą dotarcie do schroniska. Niestety korzystanie z infrastruktury tych obiektów jest najczęściej problematyczne, głównie ze względu na zabytkowy charakter większości z nich: brak jest udogodnień niezbędnych osobom z ograniczeniami, takich jak dostosowane toalety i łazienki, pokoje zlokalizowane na parterze, są za to przeszkody w postaci schodów, progów drzwiowych czy wąskich korytarzy uniemożliwiających manewrowanie wózkiem. W takich sytuacjach osobom z niepełnosprawnościami potrzebna będzie pomoc.
Akcja Beskidy Bez Barier, fot. UM Szczyrk
Organizacja turystyki osób niepełnosprawnych wymaga WIEDZY I DOŚWIADCZENIA. Dotyczy to każdego rodzaju turystyki. Oczywiście specjalistyczne aktywności jak jeździectwo, kajakarstwo, żeglarstwo itp. wymagają dodatkowego doświadczenia specjalistycznego. Bardzo cenna jest również WYMIANA DOŚWIADCZEŃ pomiędzy organizatorami, dzięki której można skutecznie zapobiegać wystąpieniu przykrych sytuacji, jakie bardzo często wynikają z zaniedbań spowodowanych niewiedzą.
Przygotowując się do wędrówki w towarzystwie osób z niepełnosprawnościami, należy zwrócić szczególną uwagę m.in. na to, aby każdy uczestnik wycieczki z niepełnosprawnością miał co najmniej jedną osobę, znającą jego potrzeby, ograniczenia oraz dolegliwości, odpowiedzialną za utrzymywanie z nim stałego kontaktu, aby móc szybko i właściwie zareagować na każdą zaistniałą potrzebę. Taki ASYSTENT OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ musi być osobą doświadczoną w kontaktach i pomocy osobom z konkretnymi ograniczeniami. Najlepiej, aby była to osoba z najbliższego otoczenia osoby niepełnosprawnej, a nie osoba przypadkowa, która np. nieumiejętne prowadząc po stromym zboczu wózek może spowodować wywrotkę lub wypadnięcie wózkowicza.
Beskidy Bez Barier 2022, fot. MOKPiI Szczyrk
Wycieczki o charakterze indywidualnym zazwyczaj odbywają się w grupie znajomych lub rodziny osoby z niepełnosprawnością, dobrze znających potrzeby towarzysza wędrówki, cieszące się jego zaufaniem i mogącej zawsze liczyć na jej wsparcie. Tu nie są potrzebne specjalistyczne kursy ani szczególne predyspozycje – wystarczy empatia i zdolność przewidywania.
Wtedy można cieszyć się swoim towarzystwem, widokami, otaczającą przyrodą i wspólnie spędzonym czasem.
Organizacją grupowych imprez turystyki kwalifikowanej dedykowanych osobom z niepełnosprawnościami, takich jak rajdy, wycieczki, spływy, rejsy, złoty, złazy itp. zajmują się zazwyczaj organizacje, instytucje oraz firmy, a także osoby posiadające odpowiednie doświadczenie.
Aby takie imprezy zorganizować w sposób bezpieczny należy się odpowiednio przygotować, a w tym:
• poznać potrzeby i możliwości całej grupy oraz każdego z uczestników imprezy turystycznej (kompleksowa konsultacja z kierownikiem grupy i opiekunami poszczególnych zespołów),
• dobrać odpowiednich asystentów – niepełnosprawni uczestniczący w turystycznej imprezie grupowej często są nieufni wobec osób nieznajomych. Dlatego bardzo ważne jest, aby na takiej wycieczce był opiekun pracujący na co dzień z osobą z niepełnosprawnościami, znający jej potrzeby. W przypadku wózkowiczów, ważne jest aby dostosować również ilość asystentów do trudności trasy (nawet dwie osoby w razie potrzeby),
• upewnić się, że trasa jest bezpieczna i dostępna w planowanym terminie dla grupy (konsultacje ze służbami terenowymi np. leśniczy, służba parku krajobrazowego),
• sprawdzić trasy osobiście, lub przez ww. służby albo przez prowadzącego przewodnika,
• zabezpieczyć apteczkę wyposażoną w odpowiednie środki medyczne, dostosowaną do potrzeb uczestników imprezy turystycznej i zapewnić pełny kontakt z odpowiednimi służbami medycznymi,
• sprawdzić prognozę pogody.
1.Wózek, którym porusza się turysta z niepełnosprawnością ruchową, powinien mieć koła pompowane, aby zminimalizować wstrząsy przy wjechaniu na kamienie, korzenie lub progi na szlaku.
2. Na trudniejsze trasy należy wybrać się z przynajmniej dwoma osobami do pomocy (nie licząc osoby pchającej wózek).
3. W trakcie najazdów na kamienie, zjazdów z progów i po nierównościach należy prowadzić wózek na dwóch większych (najczęściej tylnych) kołach.
4. Przy schodzeniu ze stromego stoku z wózkowiczem, prowadzący wózek powinien być poniżej.
.